Publicatiedatum:
Vrouwenvleugel was een dramaserie uit de jaren 90, uitgezonden op het toen nog jonge RTL4. De serie volgde een groepje vrouwelijke gevangenen en hun bewaarders, hun wel en wee in de gevangenis en in sommige gevallen op het thuisfront. De serie was een enorm succes en ontving na het eerste seizoen een Televizier Ring. Ook was de serie spraakmakend omdat het taboes niet uit de weg ging. Zo had het eerste seizoen alleen al een Aidspatiënte, een lesbienne en een transseksueel gevangen binnen de 4 muren zitten. De serie werd uitgezonden toen ikzelf 14 was en bekeken met het hele gezin en ik heb het nadat het afgelopen was nooit meer gezien. Maar nu in dit digitale tijdperk alles weer te krijgen is, heb ik recentelijk maar weer eens een bezoekje gebracht aan de Vrouwenvleugel.
Het gros van de serie speelt zich uiteraard af binnen de muren van de gevangenis. Budgettair gezien ideaal aangezien je dan met een paar sets klaar bent. De vrouwenafdeling, enkele cellen, de werkplaats, een hal hier en daar, een bezoekruimte, de ingang van het complex, een wipkamer, een dokterskamer, een kamertje voor de psycholoog en die van de directrice. Een enkele bewaarder zagen we ook nog buiten zijn werktijd in zijn woning alsmede de directrice, die opvalt door haar gemoedelijke houding naar de gevangenen toe. De spaarzame buitenscènes spelen zich voornamelijk in en om Amsterdam af. Niet alleen hierom voelt de serie aan alsof er niet zo’n heel groot budget was, ook het knullige acteerwerk van sommige acteurs en actrices alsmede kleine “bloopers” dragen hierbij. Zo gaat er geen aflevering voorbij zonder dat er scènes zijn waarin microfoons boven in beeld zichtbaar zijn en als een van de dames in haar cel tijdens een lachbui tegen de wand stoot, trilt deze vrolijk mee. Ook typerend voor de tijdsgeest is hoe makkelijk de serie omspringt met naakt. In 1993 had je bijna geen Nederlandse film zonder naakt en stonden we aan de vooravond van de “soft porno om 12 uur ‘s avonds revolutie” van de commerciëlen. Dat vertaalde zich ook terug in deze serie die toch al qua karakters aan grensverlegging deed, en dus hadden enkele van de dames naaktscènes. Zo zijn de douchescènes van Snoes en de enorme voorgevel van Josje me jarenlang bij gebleven. Als 14-jarige ben je nou eenmaal snel geïmponeerd. Maar Vrouwenvleugel was natuurlijk meer dan dat, want je wint nou eenmaal geen Televizier Ring met wat borsten.
Seizoen 1
De serie begint al direct met een zwangerschap van een van de bewoonsters; de niet Nederlands sprekende Makoemba. Raar natuurlijk omdat deze persoon al enige tijd in de gevangenis zit. Als ze dan ook nog eens aan het begin van aflevering 2 omkomt bij een mislukte ontsnappingspoging ontstaat er een moordmysterie aangezien iemand van de bewakers haar heeft moeten helpen. Tegelijkertijd maken we kennis met de dames en hun achtergronden. Het is een gevarieerd stelletje waarvan lesbienne Teun het alphavrouwtje lijkt te zijn en een beetje de onofficiële leidster is, tezamen met de “wijze” Surinaamse Smorrie. Beiden zitten voor moord, net als het gros van de dames. Een enkeling zit voor fraude zoals Jacqueline Karstens die afkomstig is uit een beter milieu en haar draai moet zien te vinden tussen de onderkant van de samenleving, iets wat in het begin voor de nodige wrijving zorgt. Wat gelijk opvalt is de vlotte doorloop van personages in de serie. Zoals de personages zelf al omschrijven: er blijft geen cel een dag leeg. Derhalve kunnen we elke paar afleveringen wel weer een nieuw gezicht verwachten en zo nu en dan ook afscheid nemen van enkele, ook aan het personeelskant overigens. Soms lijkt het wel dat er meer dames rondlopen dan dat er cellen zijn. De karakters zijn dus behoorlijk uiteenlopend en dat maakt ze zo uniek. Naast een lesbienne heeft de serie alleen al in het eerste seizoen de volgende bonte stoet: Prostituee en ras-Amsterdamse Josje die altijd net in iets te strakke kleding loopt, gekke Tessa die eigenlijk in het GGZ thuis hoort, Jantje Kruimel die ondanks haar pensioengerechtigde leeftijd nog enorm gepassioneerd is en tegelijkertijd één van de meest hilarische karakters is en Marjan Daal: een transseksueel.
We volgen het wel en wee van vrouwen binnen de 4 muren en het gros van de vrouwen wordt sympathiek neergezet, ondanks dat de meesten moorden op hun geweten hebben. Sterker nog: juist een gevangene die voor enkel drugssmokkel vast zit wordt juist neergezet als een berekenende bitch. Slechts een enkele gevangene dient als vijand in de groep. In dit seizoen wordt die rol voornamelijk vervuld door Liesbeth (Isa Hoes) die als stokende racist vrijwel in elke aflevering de rest van de dames tegen zich in het harnas jaagt. Wat ook opvalt is dat het af en toe wel heel gezellig is achter de tralies. Soms gaat het te ver zoals een complete bruiloft die op de afdeling gehouden wordt en lijkt er af en toe maar een vage scheidslijn te zijn tussen personeel en gevangenen. Ergens heeft dit ook wel weer zijn charme en maakt dit dat we ons toch betrokken voelen bij vrouwen die toch meer als slachtoffer worden neergezet dan als dader.
Seizoen 2
Wat direct opvalt in de aanvang van seizoen 2 is dat er door een redelijke sprong in de tijd te maken er een behoorlijke castwissel is. Behoorlijk wat vertrouwde gezichten zijn verdwenen, waarvan bij sommigen niet eens uitgelegd werd wat er met ze is gebeurt. Dit houdt natuurlijk ook in dat enkel verhaallijnen onafgerond blijven, zoals de zwangerschap van de stiefdochter van Lea Zandbergen, de verdwijning van Derya en ook over enkele gevangenen die waarschijnlijk weer zijn vrijgekomen inmiddels wordt met geen woord gerept. Enkel Josje en Eefje zien we in de eerste aflevering nog even een acte de présence geven op de bruiloft van hoofdbewaarder Wiebe en hoofd arbeid Tonny. Nog zo een prachtvoorbeeld van hoe dun die scheidslijn tussen personeel en bewaarders in deze serie is. In seizoen 2 wordt dit nog eens extra benadrukt wanneer de strenge bewaarster Nel Wittebol uiteindelijk in gevangene Teun iemand vindt die haar helpt met het begrijpen van de homoseksualiteit van haar zoon Wimpie. Tja, Nel wat verwacht je dan als je je zoon ook Wimpie noemt? In seizoen 1 zagen we bewaarder Troost al worstelen met gevoelens voor een van de vrouwen, in seizoen 2 krijgt David Molenaar een relatie met gevangene Julia Claus, iets wat verrassend genoeg door bijna al het personeel, inclusief de nieuwe strenge directrice Akkie Dorrestijn, wordt toegejuicht. 
Nel en Akkie worden in het begin van het seizoen neergezet als een frisse strenge wind maar door het seizoen heen ontdooien beide dames toch en krijgt de softe touch de overhand, mede geholpen door o.a. de nieuwe psycholoog Paul Jaspers, buddy Ida Muns en bejegeningsambtenaar Adriaan Wagenaar.
Met het verdwijnen van o.a. Truus, Jacqueline en Liesbeth als “schurken in het verhaal” heeft seizoen 2 nieuwe gezichten nodig om voor onrust te zorgen. het personage dat deze taak op zich neemt bij de start van het tweede seizoen is de verleidelijke Snoes, een gewetenloze drugsdealer die pubers aan de drugs hielp en van haar uiterlijk gebruikt maakt om o.a. Teun te verleiden en dingen gedaan te krijgen. Daarnaast is er de Maria Wezenbeek, een junk die een affaire heeft met haar advocaat en op den duur steelt van haar medegevangenen en personeel om zelfs in de gevangenis aan drugs te komen. In seizoen twee wordt ook José Donkers geïntroduceerd die een kidnapping op haar naam heeft staan. Zij is de uber-slechterik en niet alleen verantwoordelijk voor een negatieve sfeer maar zelfs voor de dood van een van de bewaarders die ze in koele bloede neerschiet tijdens een ontsnappingspoging. Ook in dit seizoen is er enigszins sprake van stuntcasting met rollen voor Danny de Munk als taxichauffeur/zoon van Nel en Carry Tefsen als de mysterieuze Cor Vis die niet begrepen wordt door de anderen van de afdeling, mede omdat ze visioenen ziet. Deze rollen brengen me bij het meest zwakke gedeelte van dit seizoen: het plots verdwijnen van deze karakters. Danny de Munk’s karakter is in de eerste helft van het seizoen van redelijk belang. Hij moet de homoseksualiteit van zijn broer leren erkennen en begint een relatie met de uitbaatster van het café tegenover de bajes, toepasselijk genaamd De Bajes. Totdat hij plots niet meer in de serie zit en zijn afwezigheid wordt afgedaan met “hij chauffeurt nu tijdelijk voor enkele zakenlui in het buitenland”. Dit is genoeg om nooit meer wat van hem te horen of zien. Zelfs in de eerste aflevering van seizoen 3 wordt nog even benadrukt dat hij nog steeds over de grens zit. Ook echt iets wat vaak voorkomt: Amsterdamse taxichauffeurs die zakenlui over de grens maandenlang moeten rondrijden. Dan is er nog Carry Tefsen, wiens karakter zorgvuldig mysterieus wordt opgebouwd totdat er een aflevering aan haar achtergrond wordt besteed en ze een aflevering later op vrije voeten staat. We zien haar nog even in de vrijheid, maar verdwijnt dan net zo plots als dat ze in de eerste aflevering is verschenen. De enige die wat dat betreft nog wel wordt gevolgd na haar vrijlating is Smorrie. Haar thuisfront was van alle gevangenen het meest aan bod gekomen en we volgen haar tot aan het einde van seizoen 2, waar ze een vaste baan heeft in café De Bajes.
De overkoepelende verhaallijnen in dit tweede seizoen zijn toch wel de thuissituatie van Nel, het aftakelen en uiteindelijke sterven van Jacqueline aan Aids, de relatie van Tonny en Wiebe die ondanks een vers huwelijk al snel onder grote druk komt te staan en de terugkerende relatieperikelen van Troost en zijn zwangere vrouw Carla. Carla mag overigens toch wel een van de meeste zeurende karakters op de vaderlandse televisie genoemd worden. Zelden heb ik zo’n irritant karakter gezien, en dit wordt niet geholpen door het feit dat “actrice” Suzanne Meijroos enorm slecht acteert en een behoorlijke irritant stemgeluid heeft. Het is gewoon tenenkrommend om haar zinnen te horen uitkramen waarin ze seks aanhaalt zoals “ik heb gewoon om weer eens met je te vrijen”. Niet geheel verwonderlijk dat ze buiten deze serie niets meer heeft gedaan op acteergebied. Even Googlen gaf mij de info dat ze nu “Spreker, Inspirator en Charisma expert” is. Check voor tenenkrommende filmpjes haar site en Youtube.
Ook in dit is weer eens overduidelijk te zien dat het budget klein is. Nog steeds zien we vaak de microfoon boven in beeld hangen en zo zijn de woningen van Tonny, Nel en Smorrie overduidelijk sets. Zo lijkt het wel alsof het thuisleven van Tonny en Nel zich vrijwel enkel in de keuken afspeelt, zijn alle (buiten-)planten overduidelijk van kunststof en komt echt iedereen door de achtertuin binnen ook al zie je in seizoen 3 dat ze gewoon een voortuin allemaal hebben. In het huis van Smorrie is het niet veel beter. Elk raam in de woning is van melkglas zodat je er niet doorheen kunt kijken. Normaal glas en een foto van een skyline plaatsen was denk geen optie. Wat ook opvalt wanneer je de serie zo achter elkaar kijkt is dat de afdeling qua inhoud is veranderd. Waar in het eerste seizoen nog een soort van hal aanwezig was waar o.a. Liesbeth en Eefje gegijzeld werden en Jantje’s cel zich bevond, zo is deze hal in seizoen 2 verdwenen en zit de deur naar de hal nu centraal naast de bewaardersruimte en de telefoon.
Waar seizoen 1 begon met een moordmysterie is seizoen 2 toch meer een drama die zich focust op menselijke relaties onderling. Een logisch vervolg van seizoen 1 aangezien die in de tweede helft dit al deed. Qua actie is er ook genoeg te beleven, naast de catfights hebben we nu schietwapengevaarlijke José die voor het nodige rumoer zorgt. Ook in dit seizoen is de doorloop wat betreft karakters weer redelijk hoog al blijven fan-favorieten Teun en Jantje netjes vastzitten, een noemenswaardig weekendverlof hier en daar nagelaten.
Seizoen 3
Het derde seizoen geeft ons vanaf de eerste minuut weer een heel scala aan nieuwe karakters. Toch apart wanneer je bedenkt dat dit een afdeling voor langgestraften is, maar sommige karakters het slechts enkele afleveringen vol lijken te houden. Zo zijn bij de start van dit seizoen Maria en Gillian verdwenen. De eerste aflevering begint met 3 nieuwe karakters, gevolgd door een vierde een aflevering later. Van de nieuwe karakters moet ik zeggen dat alcoholist Guusje de meest amusante toevoeging is. Haar karakter wordt voornamelijk gebruikt voor de komische noot, wat goed uit de verf komt. Haar alcoholische kant blijft echter wel onbelicht, al hebben we voor dat probleem natuurlijk ook altijd nog Trip, de drankverslaafde man van Nel.
Wat me redelijk snel opvalt is dat in dit seizoen racisme een thema lijkt te zijn. Het meest opvallend in de vorm van Baby Miller, een Surinaamse vrouw die opgevoed is in een blank pleeggezin en een hekel heeft aan gekleurde mensen, die ze ook gewoon wel “nikker” noemt. Daarnaast is er politieagente Agnes die haar man heeft betrapt met een ander en vervolgens haar dienstwapen leegde. Zij mag ook zo nu en dan graag een opmerking plaatsen waarmee ze aangeeft dat ze niet de hoogste pet op heeft van de kleurlingen op de afdeling. Ook onder de bewakers, toch een gemengd groepje zo met Köksal en nieuweling Brouwer, is er toch Troost die wanneer er 2 gevangen op 1 cel moeten besluit “zwart bij zwart” te doen. Dit thema voelt ietwat geforceerd aan, zeker in het huidige politieke klimaat. Deze serie stamt natuurlijk uit 1995 toen kritiek op allochtonen toch voornamelijk zich behoorde tot discussies op verjaardagen en openlijk enkel door racisten als Hans Janmaat werd gebezigd. Vandaar dat elke racistische uitlating door voormalig politieagente Agnes gebracht wordt zonder nuance, deze is gewoon simpelweg niet aanwezig. Overigens is wat dat betreft Agnes gelijk ook het karakter wat het moeilijkst te volgen is: enerzijds wordt ze dus als een racist neergezet, anderzijds is het een jonge moeder die haar kind nu niet ziet opgroeien en worden we geacht met haar mee te leven. Andere karakters als Snoes, Jose en later ook Nathalie zijn wat dat betreft eenduidiger geschreven.
Wat ook opvalt is de verandering die enkele karakters door maken en dan met name bewaarder Troost en gevangene Snoes. De eerste wordt in dit seizoen langzamerhand de bad guy. Verbolgen over het feit dat hij niet hoofdbewaarder is geworden na de dood van Wiebe en dat zijn vrouw bij hem vertrokken is doet hij zijn best Nel in diskrediet te brengen, hetgeen lukt door haar thuissituatie. Eenmaal hoofdbewaarder gedraagt hij zich tiranniek en chanteert zelfs een gevangene om seksuele handelingen bij hem te verrichten. Snoes daarentegen begint halverwege het seizoen haar bitchy karakter vaarwel te zeggen als ze door begint te krijgen waarom ze eigenlijk dit gedrag al die tijd vertoonde.
Dat dit het laatste seizoen is wordt ook duidelijk halverwege het seizoen. Langzamerhand wordt er toch meer een richting ingeslagen die naar een afgeronde verhaallijn leidt voor diverse karakters, al is het natuurlijk lastig om het gros van de gevangen een happy end te geven aangezien ze in de gevangenis zitten en je ze moeilijk allemaal vrij kunt laten. Met name de karakters van het eerste uur; Teun, Jantje en Julia, krijgen stuk voor stuk closure om het maar even op zijn engels te zeggen. Teun vindt de liefde van haar leven en komt binnenkort vrij, Jantje schrijft een gratieverzoek aan de koningin en Julia krijgt halverwege het seizoen gratie en krijgt in de laatste aflevering een zoon. Ook de meeste nieuwe karakters krijgen in de laatste afleveringen toch nog enigszins wat ze toekomt. Baby en Joy krijgen allebei toch een beetje closure, al zitten ze nog wel even vast.
Terugkijkende naar het geheel moet ik zeggen dat ik het eerste seizoen het meest een warm hart toedraag, al zal uiteraard wel deels komen door nostalgische gevoelens. Vrouwenvleugel was voor mij toch de serie met een zoenende Teun en Anna, de grote borsten van Josje, de verleidelijke Eefje die stiekem dingen deed bij Troost. Enkel de relatie tussen Molenaar en Julia en de verleidelijke snoes waren me in mijn geheugen bijgebleven wat betreft het tweede en derde seizoen.
Vrouwenvleugel is een onderhoudende dramaserie die gestopt is op het juiste moment, al had mijn inziens een montage aan het einde die een blik in de toekomst zou werpen niet misstaan zodat we van alle karakters toch nog zouden weten of ze wel of niet op hun pootjes belanden. Toch heb ik (weer) erg van deze serie genoten ondanks alle schoonheidsfoutjes en de soms overduidelijk decors. Ook die eeuwige zelfde overview shot van de gevangenis met steevast een groene auto en een vrouw die de hond uitlaat koester ik inmiddels. 3 seizoenen Vrouwenvleugel: het was een boeiende ervaring.
