Publicatiedatum:
“De Zeemeerman” staat bekend als een van de meest beruchte films uit Nederland. Toen de film uitkwam, werd hij compleet afgekraakt door de critici en kreeg hij al snel de reputatie als een van de slechtste Nederlandse films ooit gemaakt. Toch heeft deze film ook zijn bijzondere kanten, omdat het de eerste Nederlandse film was die gebruikmaakte van CGI voor speciale effecten.
Sinds de release in 1996 is “De Zeemeerman” behoorlijk in de vergetelheid geraakt, afgezien van een DVD-uitgave in 2005. Online is er nauwelijks beeldmateriaal of recensies te vinden, en de film is zelden op televisie uitgezonden. Ondanks zijn excentriciteit heeft hij nooit echt een cultstatus verworven.
Om die reden heb ik de film tot de dag van gisteren nog nooit gezien. Maar nu, 28 jaar na de oorspronkelijke release heb ik de kans gehad om deze film te zien dankzij een vondst op een rommelmarkt. Het is een stukje recent filmgeschiedenis dat zo goed als verdwenen is, maar ik heb het opgegraven om te ontdekken of het echt zo slecht is als ze zeggen.
Een experiment van Professor Swezick (Jerome Reehuis), waarin hij een menselijke eicel in een zeeleeuw implanteert, loopt verkeerd af. Negen maanden later vinden twee vissers een jongetje dat uit de zee is opgedoken. Ze noemen hem Tony en nemen hem mee naar hun huis op het strand. Aanvankelijk lijkt hij een gewone jongen, maar er is één opmerkelijk probleem: hij verspreidt een onmiskenbare vislucht. Ondanks talloze pogingen lukt het hem niet om van deze geur af te komen.
Als Tony (Daniël Boissevain) achttien wordt, moet hij gedwongen zelfstandig gaan wonen, als zijn beide adoptievaders kort achter elkaar sterven. Hij vindt werk in een visafslag, de enige plek waar zijn geur niet als probleem wordt gezien. Dan geeft Professor Swezick hem een middel dat niet alleen de stank maskeert, maar hem ook onzichtbaar maakt. Met deze nieuwe kracht besluit Tony wraak te nemen op degenen die hem slecht hebben behandeld en probeert hij het hart van Julie (Gonny Gaakeer), zijn grote liefde, te winnen.
Ik had een heel ander beeld van “De Zeemeerman” voordat ik aan de film begon. De titel en de beschrijving gaven me het idee dat we hier te maken zouden hebben met een soort half-man, half-vis. Zelfs op de filmposter zie je een karikatuur van Tony met een vissenstaart, wat suggereert dat hij een soort hybride zeemeerman is. Ik verwachtte een personage dat leek op Kevin Costner’s Mariner uit “Waterworld”, met vliezen tussen zijn vingers en kieuwen in zijn nek, dat soort dingen. Maar nee, niets van dat alles. Tony’s “zeeleeuw-eigenschappen” beperken zich tot onder water kunnen ademen en ontzettend stinken.
En wat de schrijver van deze film blijkbaar niet doorhad, is dat zeeleeuwen helemaal niet onder water kunnen ademen en ze staan ook niet bekend om hun vieze geur. Dat zijn juist vissen. Alle eigenschappen die Tony ontwikkelt, zijn eigenschappen die vissen bezitten. Als ze iets realistisch wilden, hadden ze die menselijke eicel dus in een vis moeten stoppen. Maar ja, dat zijn dan weer geen zoogdieren. Dus de logica in dit hele verhaal is compleet zoek. Het is alsof de makers niet eens basiskennis biologie bezitten.
De eerste helft van de film draait volledig om het feit dat Tony stinkt. Hij is ontzettend knap, maar zodra vrouwen dichterbij komen, worden ze afgeschrikt door zijn penetrante lichaamsgeur. Ondanks dat de film wordt gepresenteerd als een komedie, leidt deze premisse tot exact nul grappige scènes.
Dan, in de tweede helft, krijgt Tony ineens de kracht om onzichtbaar te worden, en vanaf dat moment gaat de film helemaal van de rails.
Nu Tony niet langer stinkt, maar wel onzichtbaar is, besluit hij terug te gaan naar de vrouwen die hem eerder hadden afgewezen vanwege zijn geur, en probeert met hen seks te hebben. Het deed me denken aan de soft-porno reeks “Butterscotch,” waarin een onzichtbare man seks heeft met verschillende vrouwen. Als je graag wilt zien hoe een condoom om een onzichtbare piemel wordt geschoven en vervolgens door de kamer zweeft, dan is “De Zeemeerman” een film voor jou.
Deze film zit vol met bizarre momenten. Binnen de eerste vijf minuten zien we een zeeleeuw die door een toilet wordt geduwd en in het riool belandt. Dit is een prima voorproefje van de chaotische en vreemde richting die de volgende 85 minuten zullen nemen. En als je nieuwsgierig bent naar een scène waarin een vrouwelijke Elvis-fan zichzelf bevredigt tegen een jukebox, ook dan is “De Zeemeerman” een film voor jou.
“De Zeemeerman” faalt op alle fronten, en geen enkele acteur komt ongeschonden uit deze rampzalige film. Zelfs Huub Stapel, een van de meest gerespecteerde acteurs van ons land, kan de boel niet redden. De special effects zijn slecht en overtuigen op geen enkel moment, terwijl de makers nooit de juiste toon weten te vinden. Het concept, de verschillende scènes, en het acteerwerk lijken allemaal gericht op kinderen, maar de aanwezigheid van volwassen thema’s, zoals seks, maakt dat de film toch meer op een ouder publiek mikt.
Overigens kan ik me moeilijk voorstellen dat kinderen zitten te wachten op de overvloedige aandacht voor de penis van Daniël Boissevain. Die krijgt zoveel schermtijd dat ik me afvraag waarom hij geen eigen credit in de aftiteling heeft gekregen. Kortom, “De Zeemeerman” is een rommelige, onsamenhangende film die niet weet of het voor kinderen of volwassenen bedoeld is, en daardoor niemand tevreden stelt.
Voor de mannen is er weinig plezier te beleven aan “De Zeemeerman.” Hoewel dit een Nederlandse film uit de vorige eeuw is, blijft alle kleding verrassend genoeg aan, zelfs tijdens meerdere scènes waarin vrouwen in seksuele situaties belanden. Ondanks de verwachting dat zo’n film wellicht de gebruikelijke clichés van seks en bloot zou bevatten, valt er op dit gebied voor de mannelijke kijker weinig te zien. Het is alsof de makers het beeld van een sexy komedie wilden oproepen zonder echt door te pakken, waardoor zelfs de beladen scènes tam en ingehouden aanvoelen.
Het enige grappige aan “De Zeemeerman” is de parade van bekende gezichten die voorbijtrekt. We zien namen als Joke Bruijs, Tjitske Reidinga, Serge-Henri Valcke, Peter Faber, Manuëla Kemp, Peer Mascini, en zelfs een jonge Katja Schuurman in haar eerste filmrol. Ze verschijnen vaak slechts in één of twee scènes, maar het is best amusant om te zien hoe ze opduiken in een film die ze waarschijnlijk liever niet op hun CV hebben staan. Het lijkt bijna alsof de film meer geïnteresseerd was in het verzamelen van bekende acteurs dan in het vertellen van een coherent verhaal.
Er is nog iets merkwaardigs aan deze film: IMDb geeft aan dat “De Zeemeerman” 111 minuten duurt, terwijl de DVD slechts 90 minuten telt. Dit is niet omdat er allerlei scènes zijn weggesneden, maar omdat de film op DVD iets sneller wordt afgespeeld dan in de bioscoop. Vroeger was dit gebruikelijk voor films, maar bij deze film valt het extra op doordat de stemmen hoger klinken dan normaal.
Manuëla Kemp klinkt bijvoorbeeld een stuk minder hees dan je gewend bent van haar tv-optredens. Het klinkt bijna alsof iemand aan de pitch-knop heeft gedraaid, wat je direct merkt. Dit effect wordt nog versterkt omdat veel dialogen later in de studio zijn opnieuw opgenomen, waardoor het stemgeluid onnatuurlijk en soms zelfs vreemd overkomt.
Hoewel “De Zeemeerman” een behoorlijk slechte film is, vond ik het de euro die ik voor de DVD betaalde wel waard. Voor mij was deze film inmiddels een soort curiositeit geworden. Bovendien staat hij op het moment van schrijven ook in 1080p AI-upscale op YouTube, dus voor de kosten hoef je het niet te laten. Je moet wel in de juiste stemming zijn om te genieten van een echt slechte film. Het zijn toch 90 minuten van je leven die je nooit meer terugkrijgt.
